جواب تمرین مطالعات اجتماعی نهم- درس چهاردهم: ایران در دوران حکومت پهلوی

مطالعات اجتماعی نهم: فعالیت صفحه 90

1- دلیل مخالفت گسترده آزادی‌خواهان با قرارداد 1919 چه بود؟

بر اساس این قرارداد انگلستان از همه جوانب بر ایران مسلط شده و به نوعی تحت سلطه انگلیس یا مستعمره انگلیس می‌شد.

مطالعات اجتماعی نهم: فعالیت صفحه 91

2- الف) علت کودتای 1299 چه بود؟

ناکامی انگلیس از اجرای قرارداد 1919 در ایران

ب) کدام شرایط و عوامل داخلی و خارجی، به رضاخان در دستیابی به قدرت کمک کرد؟

• نارضایتی مردم از اوضاع ناامن کشور
• حمایت انگلیسی‌ها
• بی کفایتی احمد شاه و قدرت‌گیری رهبران و احزاب سیاسی غربی‌گرا (با شعار ترقی و تجدد) که در مجلس چهارم و پنجم
• سیاست مذهبی دوگانه رضاخان در قبل از سلطنت و بعد از آن

مطالعات اجتماعی نهم: فعالیت صفحه 94

3- الف) کشور ما در دو جنگ جهانی اول و دوم «پل پبروزی متفقین» لقب گرفت. با راهنمایی دبیر خود و با همفکری یکدیگر، بگویید چرا این لقب به ایران داده شد؟

زیرا ایران پل ارتباطی بین روسیه و انگلیس بود و انگلیسی‌ها توانستند از طریق ایران نیروها و تجهیزات نظامی خود را به کمک روس‌ها ارسال کنند و سرنوشت جنگ را به نفع خود تغییر دهند.

ب) آثار و پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جنگ جهانی دوم بر ایران چه بود؟ 

سیاسی: پس از رضا شاه پسرش محمدرضا، شاه ایران شد که همانند پدرش دست نشانده بیگانه‌ها بوده و از طریق مردم انتخاب نشده بود. محمدرضا شاه پهلوی تابع برنامه‌ها و اهدافی بود که بقای حکومت خود را وابسته به آن‌ها می‌دانست.

اقتصادی: در جنگ جهانی دوم هم مانند جنگ جهانی اول به ایران آسیب و خسارات زیادی وارد و باعث عقب ماندگی کشور شد. مردم ایران طی آن سال‌ها با گرانی و کمبود شدید موادغذایی، مخصوصا نان، مواجه شدند که عده‌ی زیادی بر اثر این گرسنگی جان سپردند.

اجتماعی: از بین رفتن استبداد رضاخانی و فعالیت‌های احزاب و مطبوعات بود.

مطالعات اجتماعی نهم: فعالیت صفحه 95

4- همفکری کنید و بگویید به نظر شما، چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در اهداف نهضت تنباکو و نهضت ملی شدن نفت وجود دارد؟

تفاوت: تنباکو در زمان قاجارها ولی نفت در دوره پهلوی بود، در نهضت تنباکو مردم و رهبران دچار تفرقه نشدند ولی در نهضت ملی شدن نفت رهبران آن اسیر جاه طلبی و خودخواهی سیاسی اطرافیان خود شدند.

شباهت: در هردو روشنفکران و روحانیون حضور داشتند، در هر دو حضور مردم نقش اساسی داشت.

5- الف) مهمترین دلیل موفقیت کودتای 28 مرداد چه بود؟

رهبران نهضت اسیر جاه طلبی و خودخواهی سیاسی اطرافیان خود شدند و نتوانستند از گسترش اختلافات درونی جلوگیری کنند.در نتیجه،اتحاد و همدلی به تفرقه و دشمنی تبدیل شد.

ب) کودتای 28 مرداد 1332 چه تفاوت و شباهتی با کودتای 1299 داشت؟

شباهت: در هر دو کودتا هدف اصلی تسلط بر منابع و ثروت‌های ملی ایران بود، هر دو کودتا با توجه به اختلاف موجود در جامعه از عناصر داخلی رضا خان – سید ضیاءالدین طباطبایی و سرلشگر فضل‌الله زاهدی استفاده شد.

تفاوت: در کودتای 1299 سلسله قاجار سقوط کرد ولی در کودتای 1332 حکومت پهلوی از بین نرفت، در کودتای 1299 تنها حمایتگر انگلیس بود ولی در کودتای 28 مرداد آمریکا و انگلیس حمایت می‌کردند.

مطالعات اجتماعی نهم: به کار ببندیم صفحه 96

2- با توجه به دانسته‌های خود، یک مورد از عملکردهای شاهان زیر را که نشان بدهد آن‌ها به قانون اساسی مشروطه پایبند بوده یا نبوده‌اند، بنویسید. 

محمدعلی شاه: به توپ بستن مجلس

احمد شاه: برکناری توسط مجلس شورای ملی از سلطنت و ایجاد حکومت پهلوی

رضا شاه: فرستادن افراد خود به مجلس و گرفتن نخست وزیری به زور قدرت نظامی

محمدرضا شاه: تأسیس ساواک